FAQ
Deze pagina geeft een kort antwoord voor de ongeduldige lezer. Hij wordt met regelmaat bijgewerkt, dus kijk regelmatig even!
Deel 1: kernenergie
Waarom kernenergie?
Omdat we het ons niet kunnen veroorloven om de energietransitie te vertragen door het dogmatisch uitsluiten van kernenergie.
Maar hoe zit het dan met het afval?
96% van het afval kan direct worden gerecylced en verwerkt in nieuwe brandstof. De overige 4% dient opgeslagen te worden, bijvoorbeeld diep onder de grond, zoals in Finland. Gelukkig is de energiedichtheid van kernbrandstoffen gigantisch hoog, en daardoor de hoeveelheid afval per opgewekte elektriciteit enorm laag. Een 1000 MegaWatt centrale produceert (na recycling) slechts 3 kubieke meter hoog-radioactief afval per jaar!
Nee serieus, ga je onze kindskinderen opzadelen met afval dat 300.000 jaar gevaarlijk blijft?
Dit is een veelgehoorde en erg hardnekkige misvatting. De ontwikkelingen staan niet stil en de afgelopen decennia zijn er een aantal snelle (kweek)reactoren ontwikkeld die dit probleem fundamenteel oplossen. Op dit moment gebruiken veel reactoren de twice through cycle (TTC) in plaats van de once through cycle (OTC). In deze cyclus worden oude brandstofstaven opgewerkt en kan de uranium en plutonium worden hergebruikt. Veel reactoren gebruiken al plutonium in de vorm van MOX (mixed oxide) brandstof, hoewel uranium niet altijd wordt hergebruikt. Het hergebruiken van oude brandstofstaven betekent dat het afval hiervan slechts voor een periode van 10.000 jaar hoeft te worden opgeslagen, wat al een behoorlijke verbetering is ten opzichte van 300.000 jaar.
Het probleem met 'traditionele' kernreactors, zoals de PWR, is dat ze maar een paar procent van de brandstof kunnen gebruiken. Ongeveer 96% blijft ongebruikt maar raakt vervuild met zogenaamde 'transurane' (elementen zwaarder dan uranium) elementen die gevormd worden door neutronenvangst en niet zomaar splijten in deze traditionele reactoren. Na ongeveer anderhalf jaar in bedrijf is een brandstofstaaf dan onbruikbaar en is het 'afval'. Dit blijft dan inderdaad ongeveer 300.000 jaar radioactief (of 10.000 jaar in de TTC cyclus).
Snelle kweekreactoren produceren meer brandstof dan ze verbruiken. Ze kunnen bovendien die vervelende transurane elementen splijten naar lichtere elementen. Dit heeft als belangrijk voordeel dat de brandstof tot 100x vollediger kan worden opgebruikt, waarbij het uiteindelijke echte afval maar tot 300 jaar gevaarlijk radioactief blijft. De Russen zijn hier het verst mee en hebben al een BN-600 en BN-800 reactor die dit kan doen. Bovendien wordt de BN-1200 ontwikkeld.
In de EU hadden we net zover kunnen zijn, met reactoren als de SNR-300 in het Duitse Kalkar en de Franse Superphénix reactoren, maar deze werden door aanhoudende protesten en onder politieke druk gesloten. Het is dus wat zuur dat dezelfde groep die schreeuwt dat er 'geen oplossing' is voor kernafval, ook op z'n minst deels verantwoordelijk is dat de oplossingen niet konden worden ontwikkeld...
Gelukkig is er de MYRRHA, een van de Accelerator-Driven Subcritical Reactor (ASDR) ontwerpen, in België die in 2036 klaar moet zijn en die, hoewel een stuk kleiner in opzet, ook een concrete oplossing aandraagt voor het sluiten van de brandstofcyclus. In de toekomst zullen gesmolten zoutreactoren nóg een optie geven voor dit probleem. China is in september 2021 een experimentele reactor van dit type gestart en plant dit verder te ontwikkelen naar commerciële niveaus. De ondergrondse opslag, zoals in Finland is op termijn waarschijnlijk niet eens nodig en bestaat vooral omdat er de politieke druk bestaat.
Maar het mijnen van uranium is erg vervuilend
Klopt, en datzelfde geld voor het mijnen van zilver, kobalt, koper, aluminium, etc. Grondstoffen die onder andere nodig zijn voor zonnepanelen, windmolens en elektriciteitsopslag. Mijnbouw zonder milieulast bestaat niet! Gelukkig kun je gigantisch veel elektriciteit halen uit een beetje uranium of thorium, de energiedichtheid van kernbrandstoffen is immers gigantisch.
Maar de straling rondom een centrale is ongezond
Het beeld dat een kerncentrale een bron is van gevaarlijke radioactieve straling voor de omgeving is een broodje aapverhaal. Als we ons echt zorgen maken over radioactieve straling, dan moeten we nu alle kolencentrales sluiten. Want in kool zitten ook kleine fragmenten uranium, en dat wordt dus zomaar de lucht in gespuwd bij verbranding. Hierdoor is een kolencentrale ongeveer honderd keer radioactiever voor de directe omgeving dan een kerncentrale.
Sowieso hebben we cultureel te maken met een redelijke dosis aan radiofobia, de ongegronde angst voor radioactieve straling in relatie tot kernenergie. Dit creëert wetgeving waarbij gerecycled bouwmateriaal van kerncentrales tot 100x minder radioactief mag zijn, dan exact hetzelfde materiaal van bijvoorbeeld kolencentrales. Dit is één reden waarom kernenergie onnodig duur is.
Dus even ter beeldvorming: de normale dosis radioactieve straling die je ontvangt wordt uitgedrukt in milliSievert (mSv) en wiki heeft een behulpzaam artikel over achtergrondstraling, waarbij de gemiddelde hoeveelheid straling die je inademt (vooral vanwege radongas wat in je huis ophoopt, ventileer dus regelmatig!) al zit op 1,26mSv per jaar. Het eten van een banaan geeft, vanwege de gedeeltelijk radioactieve kalium die erin zit, een straling van 0,0001mSv. Piloten krijgen tot 5mSv per jaar extra binnen vanwege hun werk, waarbij ze hoog in de lucht meer zijn blootgesteld aan kosmische straling. Een gemiddelde werker in de kernindustrie ontvangt ongeveer 1mSv per jaar bovenop de dosis die een normaal persoon krijgt. De gemiddelde straling die de bevolking ontvangt aan radioactieve straling vanwege kernreactoren is 0,0002mSv per jaar, oftewel twee bananen. Een hoeveelheid waarin je binnen een week sterft aan stralingsvergiftiging ligt op 10.000 mSv.
Maar hoe zit het met kernrampen?
Er zijn een aantal incidenten geweest waarbij de maatschappij stevig ontwricht werd en doden waren te betreuren. De bekendste hiervan, met de grootste impact, is Tsjernobyl in 1986, waarbij een reactorkern bij een veiligheidscheck zo heet werd dat deze smolt en een stoomexplosie volgde die grote delen van Europa en Azië bereikte. De WHO gaf in 2005 een onderzoek uit waar ze keken naar de lange termijn gevolgen van deze ramp en kwam daarbij met een cijfer van 4000 doden als gevolg ervan. 50 hiervan waren direct aan stralingsvergiftiging gerelateerd ten tijde van het bestrijden van het vuur op locatie en het verwijderen van radioactief materiaal op de rampplek, dit waren de zogeheten 'liquidators'.
Wat gebeurde hier? Tsjernobyl was een ongelukkige samenloop van omstandigheden die een fundamenteel onveilig reactorontwerp deed ontploffen en smelten. De omstandigheden zijn menselijke fouten geweest, maar het ontwerp was geen ongelukkig toeval maar bewuste keuze. Deze RBMK had een tweeledig doel: goedkoop stroom opwekken én plutonium aftappen voor kernwapens. Dit ging ten koste van veiligheid. Zo had het ontwerp bijvoorbeeld geen noemenswaardige betonnen omhulsel (denk aan de koepel rondom Borssele), waardoor bij een explosie geen tegendruk kon worden gegeven. Meer fundamenteel had de reactor last van een hoge positieve dampbelcoëfficient, wat betekent dat hoe hoger de temperatuur wordt, hoe hoger de reactiviteit, tot aan meltdown toe. Alle generatie III reactoren en nieuwer vanaf 1990 hebben een neutrale of (meestal) negatieve coëfficient waardoor als het misgaat, het dus niet meer op deze manier kan gebeuren.
Dit brengt ons tot een belangrijke conclusie: we leren van eerdere fouten. De, vaak politieke en bestuurlijke, naïviteit rondom kernenergie heeft plaatsgemaakt voor wellicht een overdreven focus op veiligheid, ook waar dit onzinnig is. Maar begrijp ons niet verkeerd: kernenergie is potentieel gevaarlijk en je moet er zorgvuldig mee omgaan. Per opgewekte TWh is kernenergie daardoor, en ondanks kernrampen als Tsjernobyl, nog steeds de meest veilige vorm van energie. Minder dodelijk zelfs dan zon en wind. Hier is een parallel te trekken met de transportsector. Elk jaar sterven er nog honderden mensen in Nederland in het verkeer, wereldwijd zelfs 1,2 miljoen mensen! Toch zie je hier zelden een nieuwsbericht over en als het dan de krant haalt, is het een lokale. Daartegenover zijn vliegtuigongelukken grote krantenkoppen. Waarom? Omdat een individueel vliegtuigongeluk honderden mensen tegelijk raakt. Desalniettemin stierven in 2017 bijvoorbeeld slechts 59 mensen wereldwijd ten gevolge van een vliegtuigongeluk en is vliegen de meest veilige vorm van massatransport.
Bij elk ongeluk leren we weer meer over de oorzaken en voeren we verbeteringen door zodat eenzelfde ongeluk in de toekomst niet meer voor kan komen. De Russen verbeterden hun bestaande RBMK reactors zodat deze nu een veel kleinere positieve coëfficient halen en hadden ze zelfs een ontwerp klaar staan dat een negatieve coëfficient had. Maar uiteindelijk kozen ze voor het veiligere VVER ontwerp (een Russische implentatie van de PWR), en zullen ze hun bestaande RBMK reactoren de komende jaren allemaal sluiten.
Maar kernenergie is toch duur?
Ja, het bouwen van een kerncentrale is in het Westen duur, maar levert ook gigantisch veel elektriciteit waardoor de kosten per opgewekte eenheid elektriciteit reuze meevallen. Dit valt vrij eenvoudig uit te rekenen overigens. Laten we Flamanville 3 als voorbeeld pakken. Dit is een moderne EPR reactor die momenteel in Frankrijk wordt gebouwd en die geplaagd wordt door enorme kostenoverschrijdingen en vertragingen. Hierdoor zijn de kosten gestegen van €3,3 miljard naar €12,7 miljard. Eenmaal klaar zal ze 1600MW aan electriciteit leveren. Met een capaciteitsfactor van 90% (dat wil zeggen dat hij 90% van de tijd in bedrijf is, de overige 10% is voor onderhoud en het vervangen van de brandstof) betekent dat ongeveer 12,6TWh aan stroom op jaarbasis. De verwachte levensduur van de centrale is 60 jaar, waardoor de totale opbrengst ongeveer 750TWh zal bedragen. Teruggerekend naar een kiloWattuurprijs kom je dan op 1,7 eurocent.
Ter vergelijking nemen we zonne-energie. Solarpark Weesow-Willmersdorf is in 2020 online gekomen en levert voor een kostprijs van €100 miljoen 187GWh per jaar. Om evenveel elektriciteit te leveren als één EPR reactor, zul je dus 67 van dit soort parken aan moeten leggen. Dit kost €6,7 miljard. Aangezien de levensduur van PV-panelen ongeveer 20 jaar is, zul je ook nog eens drie keer moeten vervangen om de vergelijking met een kerncentrale goed te kunnen maken, waardoor de prijs op €20,1 miljard komt.
Nu zijn hierin allerlei variabelen. Zo zal de prijs van PV-panelen naar verwachting de komende decennia blijven dalen, maar dit zal net zo goed het geval zijn voor EPR centrales waarbij de eerste kinderziektes die verantwoordelijkheid dragen voor een groot deel van de prijsstijging niet meer van toepassing zullen zijn. Bovendien is de capaciteitsfactor voor zonne-energie slechts 10%, waardoor je ook erg veel moet investeren in energie-opslag. Ook eventuele investeringen in het elektriciteitsnet vanwege de decentrale energieopwekking is niet meegerekent. Aan de andere kant liggen de operationele kosten bij kernenergie hoger, omdat je te maken hebt met brandstof en met geschoolde arbeidskrachten. De claim dus dat kernenergie zoveel duurder zou zijn dan zon is echter simpelweg onjuist. Kernenergie is een van de goedkoopste vormen van energie. Het kost in eerste instantie alleen veel tijd en geld om een centrale te bouwen.
Hiernaast wordt momenteel geïnvesteerd in zogeheten Small Modular Reactors, die een vereenvoudigd ontwerp hebben en zogezegd aan de lopende band kunnen worden geproduceerd, wat de kosten enorm drukt. Het grote voordeel ook van SMR's is dat ze in de grootte zitten tussen de tientallen kiloWatts tot 500 MWe en ze daarmee vrijwel zonder aanpassingingen aan de infrastructuur huidige kolen- en gascentrales kunnen vervangen. De meeste ontwerpen zijn momenteel echter nog in ontwikkeling en de technologie moet zich daarmee nog bewijzen.
Maar de afbraak is erg duur
Op de website van World Nuclear Association wordt een bedrag genoemd van $0,46 miljoen tot $0,73 miljoen per MWe voor centrales groter dan 1100MWe. In een EPR centrale van 1600MWe vertaald zich dat naar €645 à €1023 miljoen. Bij een verwachte levensduur van 60 jaar is dit tussen de 0,09 en 0,14 eurocent per kiloWattuur.
Ter vergelijk: voor zon noemt deze bron een bedrag van $60200 voor een 2MWe installatie aan PV-panelen. Aangezien de levensduur van PV-panelen op ongeveer 20 jaar ligt, moet deze voor dezelfde tijd drie keer worden vervangen. De capaciteitsfactor van PV is slechts 10%, dat betekent dat het paneel slechts 10% van de tijd operationeel is, dus moet je eigenlijk 10 keer zoveel (verspreide) panelen hebben dan je daadwerkelijke verbruik. De kosten liggen daarmee dan op €1,27 miljard voor dezelfde opbrengst als voor een kerncentrale. Voor windturbines noemt deze bron een bedrag van $532000 per turbine. Laten we uitgaan van een 8MWe per turbine. De levensduur is vergelijkbaar en de capaciteitsfactor 25%. Kosten: €1,12 miljard. Hiermee is vervanging van energieopslag niet meegerekent.
De afbraak van een oude kerncentrale is dus niet bijzonder duur.
Maar het duurt te lang!
Wat nog veel langer duurt is het produceren, installeren en onderhouden van de enorme hoeveelheid zonnepanelen en windmolens die nodig zijn om het gehele elektriciteitsgrid te voorzien met enkel wind en zon. Plus het ombouwen van het gehele energienet zodat het om kan gaan met de enorme toename in variabele en decentrale bronnen van elektriciteit en de daarvoor benodigde opslag.
Overigens bewijst het Messmer plan dat een groot land als Frankrijk naar kernenergie kan overstappen als de politieke wil er is. Van ongeveer 20% kernenergie in 1980 naar zo'n 70% nu, heeft Frankrijk dat aandeel gestaag uitgebouwd in een periode van ongeveer 20 jaar. Het is dus prima mogelijk.
Maar de risico’s liggen bij de belastingbetaler…
De huidige situatie is dat kernenergie bestaat in een context van een vrije markt. Dit heeft nadelige gevolgen voor kernenergie waarbij een lange adem en veel eenmalig investeren inherent is aan de zaak. Door de jaren heen zijn centrales complexer geworden, vooral door nieuwe veiligheidseisen. Deze complexiteit verklaart een deel van de kosten, maar het is vooral de extra tijd die dit in beslag neemt dat het zoveel duurder maakt. Dat heeft ermee te maken dat veel centrales worden gefinancierd met private leningen, die dus rente vragen hiervoor. Hoe langer de bouw duurt, hoe hoger het aandeel van de rente, tot boven 60% van de totale bouwkosten (bron 1, bron 2)! Wij zijn geen vrije marktfundamentalisten en pleiten voor het in publieke handen brengen van de energiesector. Zo kan er veel efficiënter met middelen worden omgegaan. De uiteindelijke kiloWattuurprijs ligt, zoals we eerder al stelden, vrij laag op enkele centen per kWh. De belastingbetaler mag zich gelukkig prijzen met een investering in kernenergie. Maar daarvoor geldt dus: nationaliseer de energiesector en laat dit draaien voor het publieke belang in plaats van winst.
Maar kernenergie draagt bij aan de opwarming van de Aarde?
Juist niet. Tijdens het proces van elektriciteitsopwekking komt geen CO2 vrij. De IEA heeft becijferd dar daardoor in de afgelopen 50 jaar maar liefst 55 gigaton aan uitstoot is voorkomen. Ter vergelijk: in 2019 produceerden we wereldwijd 36,7 gigaton aan CO2. Als we daarvan dus meer weten te stoppen via kernenergie, komen we dichterbij onze klimaatdoelen om helemaal géén CO2 meer te produceren.
Nu kun je natuurlijk vragen hoe het zit met de gehele levenscyclus van een centrale: kost het beton waar de centrale van wordt gebouwd geen CO2? Hoe zit het met het mijnen van uranium? Op deze vraag kwam UNECE eind 2021 met een onderzoek waaruit blijkt dat ook hier kernenergie het minst vervuilend is van alle energievormen.
Maar hoe zit het met kernwapens?
Het bouwen van een kerncentrale leid niet automatisch tot de productie van kernwapens. Sterker nog, voor de productie van kernwapens dient een reactor anders ontworpen te worden dan voor de productie van elektriciteit.
Maar de uranium raakt op
Zeker niet. Uranium komt vrij veel voor in de aardkorst en 0,72% daarvan bestaat uit uranium-235, wat de bekende fissiele brandstof is. De claim dat deze vorm van uranium 'op' raakt klopt alleen als je kernreactors neemt die nieuw-gemijnde uranium gebruiken. Zou de gehele mensheid hiervan van energie worden voorzien, hebben we voor ongeveer vijf jaar aan brandstof. Echter (en bekijk hiervoor het linkje), kunnen we aan de hand van kweekreactors deze brandstofstapel uitbreiden naar ruim 800 jaar. Nemen we hierin ook thorium mee (een element die altijd via een kweekreactor moet worden klaargemaakt voor gebruik), kunnen we dit uitbreiden naar 1600 jaar. Het is goed om te benadrukken dat dit dus te bereiken is met de huidige stand van techniek, als we de keuze zouden maken om de gehele mensheid te voorzien van kernenergie. Weten we ook nog gebruik te maken van de gigantische hoeveelheid uranium dat in zeewater zit, kunnen we naar verwachting 500 miljoen jaar vooruit, en bij het proces van erosie komt dus ook elk jaar meer uranium in zee terecht waardoor dit getal eigenlijk op ruim 4 miljard jaar zit. En dit is enkel planeet Aarde. Ergens de komende eeuwen tot millennia is het aannemelijk dat we uranium mijnen in de rest van ons zonnestelsel, waarmee we lang voorbij de levensduur van de zon ermee vooruit kunnen. Dus nee, het raakt niet 'op'.
Maar maar…
Nog vragen of bezwaren? Laat het ons even weten op info@collectifission.nl
Deel 2: ‘groene’ energie
Waarom kernenergie als we al zon en wind hebben?
Zon en wind zijn de grote beloftes om te gaan naar 'nul' CO2. Hier zitten echter een heleboel haken en ogen aan die de voorstanders nauwelijks benoemen. Hoewel er veel over windenergie te vertellen is, willen we hier eerder ingaan op zonne-energie, in de vorm van fotovoltaïsche (pv) zonnepanelen. Veel van de problemen voor zon lopen bovendien parallel aan wind, maar wil je een idee hebben hoeveel windmolens we nodig zouden hebben voor onze elektriciteitsbehoefte, is dit artikel van de Correspondent uit 2016 een nuttig stuk.
Nu, zonnepanelen. Laten we voor een beeld beginnen met hoeveel energie Nederland gebruikt. Voor 2020 was dit iets minder dan 3000 PJ (PetaJoule), oftewel 833TWh (TeraWattuur). Hiervan werd 119TWh aan elektriciteit geproduceerd (en ongeveer 111TWh verbruikt).
Wat levert een zonnepaneel op? De SP heeft bijvoorbeeld een plan om op "zoveel mogelijk daken" zonnepanelen te plaatsen. Ze gebruikt hiervoor een onderzoek van CE Delft die stelt dat als we dit doen, we 19TWh tot 35TWh kunnen opwekken per jaar. Dit is voldoende voor huishoudens, die in 2018 21TWh verbruikte, maar niet voor de gehele behoefte van de Nederlandse maatschappij. Laten we verder kijken.
Het is zinnig om te kijken hoeveel oppervlakte we nodig zouden hebben aan pv-panelen. CE Delft hanteert hier een niet nader onderbouwd cijfer van 0,153TWh/km². Een ander onderzoek, van Deloitte, komt op een getal van 22TWh op jaarbasis bij 892km² dakoppervlak, oftewel 0,025TWh/km². Nogal een verschil! Kijken we naar meetgegevens van zonneweides in Duitsland, komen we op 0,042TWh/km². Daarmee iets positiever dan Deloitte en een stuk negatiever dan CE. Laten we dit cijfer gebruiken. Wat betekent dit?
Vertaald naar 111TWh elektriciteitsverbruik is dit 2665km² aan zonnepanelen, een stuk meer dan het dakoppervlak van Nederland. Maar dan zijn we er nog niet. Willen we dus onze totale energiebehoefte elektrificeren (zoals staalproductie bij Hoogovens, etc.) en dus de volledige 833TWh afdekken, komen we uit op 20.000km². Dit is de helft van Nederland. Als we dit doortrekken naar de EU met 2900TWh (cijfer EU, 2019), zitten we op bijna 70.000km², bijna 2x Nederland, en dan hebben we de totale energiebehoefte niet eens gedekt!
Het moge duidelijk zijn dat dit niet schaalt. Want als we dit wel doen, wat betekent dit voor de productie van de zonnepanelen? Waar komen de grondstoffen vandaan? Hoeveel vervuiling treed op bij de productie van deze panelen? En ook zijn deze panelen bevestigd op een stalen geraamte met een betonnen ondergrond. Laten staal- en betonproductie nou net grote CO2-emissiebronnen zijn. Wat gebeurt er bovendien met het afval nadat de panelen na 25 jaar zijn afgeschreven? Vragen vragen. Je hoort de voorstanders er nooit over.
Daarnaast is er nog het probleem van het energienetwerk en de opslag van de energie. Nu al maken partijen als Alliander zich grote zorgen over dat het net "te vol" raakt. We zullen voor deze decentrale energieopwekking simpelweg veel nieuwe kabels moeten trekken. Dit kost veel tijd (denk aan decennia) en vele miljarden. Daarnaast is opslag een reëel probleem, de zon schijnt immers maar op z'n best de helft van de tijd. Bij dit onderwerp wordt veelal de term "waterstof" gebruikt, wat een beetje weg heeft van magisch denken, want zo praktisch of makkelijk of haalbaar zijn waterstof gebaseerde oplossingen helemaal niet. Dit kost wederom veel tijd en geld. Totdat opslag een economische optie is, blijft fossiele brandstof een vereiste en zijn zon en wind dus afhankelijk hiervan.
Huh? Hoezo betekent zon en wind een afhankelijkheid van fossiele brandstoffen?
Omdat windenergie slechts een capaciteitsfactor heeft van 24% (wat betekent dat het op jaarbasis slechts 24% aan elektriciteit levert als wat wat er staat geïnstalleerd) en zonnepanelen zelfs maar krap 9%, is er een behoefte om in de tussentijd aan energie te komen. Opslag op de schaal van TWh bestaat simpelweg nog niet, maar zou dus kunnen bestaan uit waterstof, lithium-ion batterijen, of een combinatie. Waterstof kent echter veel problemen in praktische toepassingen en heeft dus nog een hoop ontwikkeltijd en geld nodig. In de tussentijd lost men dit in Duitsland op door een netwerk van 'peaker plants' die op aardgas worden gestookt. Gas is een makkelijke en relatief goedkope brandstof waarvoor een bestaande infrastructuur kan worden gebruikt. De enige reden waarom er een drijfveer zou zijn om van gas af te stappen en over te stappen op waterstof, zou zijn dat gas duurder is dan waterstof. Dit gaat alleen gebeuren met een veel zwaardere CO2-taks, iets wat niet heel waarschijnlijk lijkt.
Dus de Duitsers hebben inmiddels ongeveer 35% van hun elektriciteitsvoorziening uit hernieuwbare bronnen, maar tegen de 'prijs' dat het inherent afhankelijk is van aardgas om überhaupt te functioneren. Dat zet die vele miljarden die gespendeerd zijn aan de 'Energiewende' toch in een ander daglicht...
Wacht, hoeveel hebben de Duitsers inmiddels betaald aan de ‘Energiewende’?
Hier zijn verschillende cijfers over. Cleanenergywire.org haalt cijfers aan van de Düsseldorfer Instituts für Wettbewerbsökonomik (DICE) die in 2016 stelde dat dit tegen 2025 tot €520 miljard is gestegen. De Bundesverband der Deutschen Industrie stelde in 2018 dat het terugbrengen van de CO2 met 80% tegen 2050 ongeveer €1500 miljard zou kosten en tot €2300 miljard als het doel een 95% reductie zou zijn.
Ter vergelijk, de EPR kernreactor Hinkley Point C is zwaar over budget en kost nu ongeveer €27 miljard en zal naar verwachting ongeveer 26TWh per jaar leveren. Duitsland genereerde in 2020 488TWh aan elektriciteit en zou dus met 19 Hinkley Point C's genoeg hebben om CO2-vrij in haar volledige elektriciteitsvoorziening te voorzien. Dat heet, tegen dezelfde prijs. Bij zulke hoeveelheden is het zeer aannemelijk dat de prijs zakt naar de eerder bedachte €23 miljard. Voor slechts €440 miljard zou Duitsland dus CO2-vrije elektriciteit kunnen hebben!
Hoezo moeten we het elektriciteitsnet ombouwen?
Omdat het huidge net bestaat uit een aantal centrale bronnen vanaf waar de elektricteit 'vervoerd' wordt door steeds kleiner wordende 'takken' van het net. (als een boom, een stam en steeds kleiner wordende takken). Zonnepanelen en windmolens zijn vanwege de lage opbrengst per paneel/molen noodzakelijkerwijs decentraal, dit vereist een net dat er meer uit ziet als een spinneweb dan een boom, sommige van de huidige takken zijn dus veel te klein en kunnen de toename van zonnepanelen en windmolens nog niet aan. Bovendien willen we ook elektricteit als het donker is of niet waait, dus zullen er ook opslag methodes moeten worden toegevoegd aan het net.
Hoeveel uitstoot kost de productie van zon en wind?
Hier gaan we nog wat over schrijven...
Hoe zit het dan met de afval als het spul is afgeschreven?
De levensduur van een zonnepaneel is ongeveer 25 jaar, en die van een windmolen ongeveer 30. Van de EU moet nu tot 85% van de zonnepanelen kunnen worden recyclet. Dit klinkt hoopvol, totdat we ons weer realiseren dat het dus letterlijk om tienduizenden vierkante kilometers van deze dingen gaat. Dan is zelfs 15% heel erg veel. Bovendien is dat afval niet zonder problemen, waarvoor dus eigenlijk geen oplossingen zijn die niet een heleboel geld kosten. Vaak betekent dat het gewoon eindigt op de vuilnisbelt...
Deel 3: communisme
Waarom geloven jullie niet dat de vrije markt dit gaat oplossen?
Zoals we eerder al stelden gaat de vrije markt niet goed om met middelen. Nu is staatseigendom ook geen oplossing zonder problemen. Wij pleiten voor publiek eigendom waarin het belang van de hele gemeenschap voorop staat. Dit kan volgens ons enkel op democratische basis gebeuren.
Waarom communisme? Was dat geen gefaald systeem?
Communisme heeft simpelweg nog nooit bestaan. De USSR bijvoorbeeld claimde socialistisch te zijn en te streven naar communisme. Maar dit is wellicht historische haarkloverij. Meer fundamenteel zijn wij communisten omdat we niet geloven dat een samenleving waarin een kleine elite alle economische en politieke macht heeft in het belang is van de mensheid als geheel. We zijn in staat om zoveel meer te bereiken dan we nu doen, en kernenergie is daarvan één bewijs.
Maar de revolutie is niet om de hoek. Moeten we kapitalisten wel vertrouwen met kernenergie? Brr...
Een ontplofte centrale levert niet zoveel op, dus ook de kapitalist heeft er belang bij dat zijn centrale niet ontploft wil hij rendement zien van zijn investering. Ook bij een genationaliseerde energiesector, wat we kunnen bereiken als we daarvoor een politieke strijd voeren, is het zo dat kernenergie dus bewezen veilig is en veel goedkoper kan. Onze prioriteit ligt in het zo snel mogelijk omlaag brengen van CO2 emissies. In deze FAQ hebben we getoond hoe zon en wind ons daarbij niet naar dat doel gaan brengen. Kernenergie is de enige realistische route naar een leefbare planeet, en dat kan niet wachten tot na de revolutie!
Maar is deze strijd voor kernenergie wel een nuttige besteding van onze tijd? Wat hebben we aan 'quick fixes' als het probleem ligt aan kapitalisme?
Dit is een vraag die een bepaalde aanname doet en dat is dat we 'techno optimisten' of 'accelerationisten' zijn. We citeren Eddie Ford die zich hiertegen verzet:
[Accelerationism is] the idea to encourage the speeding up of technological development, because that brings us nearer to socialism and communism, without the need for the messy business of class struggle, mass communist parties, proletarian revolution and state power. Dead labour becomes the liberator, not living labour - the working class is written out of the equation.
We zetten het belang van de klassenstrijd dus buitenboord, volgens deze kritiek, en geven eigenlijk de strijd tegen kapitalisme op. Een variatie van ditzelfde argument is "als we kapitalisme teveel ruimte geven, te duurzaam maken, of technologiën realistisch maken om bijvoorbeeld CO2 uit de lucht te zuigen, dan blijft kapitalisme een realistische bestaandsgrond houden en blijft daarmee de kern van het probleem overeind".
We accepteren deze kritiek, tot op zekere hoogte. Kapitalisme heeft inderdaad inherent een noodzaak aan ongebreidelde en eeuwige groei, en op een eindige planeet is dat geen houdbare zaak. We draaien de kritiek van 'techno optimisme' of 'accelerationisme' echter om en duiden op een valkuil waar links wel vaker in trapt: de 'verelendung'.
Het idee hierbij is dat als er maar een crisis is, dat sowieso goed is voor de arbeidersbeweging en links. Dit idee leefde op bij de economische crisis van 2008 en lijkt ook bij onze criticasters hier een onderliggende logica te zijn. Immers: de klimaatcrisis dwingt ons tot een strijd tegen kapitalisme, toch?
Dit is echter een vals idee. Kapitalisme zit inderdaad vol met crises, maar het is aan de kracht van de arbeidersbeweging om te zien hoe deze wordt beslecht. De 2008 crisis was hierin een schoolvoorbeeld: links stond internationaal zwak en op de plek waar men toch kan doorbreken, in Griekenland, wordt men daardoor al snel geïsoleerd. Met de klimaatcrisis lijkt iets in dezelfde aard te gebeuren. We zien geen groei van links of de arbeidersbeweging vanwege de klimaatcrisis. Integendeel lijkt anno april 2022 de oorlog in Oekraïne de aardgaskwestie, waar Rusland tot nu toe de grootste leverancier was voor Europa, de boel economisch op scherp te zetten met harde aanvallen op de levensstandaard.
Er is geen 'short cut' voor het geduldige werk van het opbouwen van organisaties van onze klasse en naar revolutie en het beëindigen van kapitalisme. Dit werk kost decennia en in de tussentijd gaan de ontwikkelingen in de klimaatcrisis door. En het hebben van een leefbare planeet is wel een vrij belangrijke voorwaarde voor de klassenstrijd en de uiteindelijke overwinning van het communisme... Eenvoudig gezegd kan een serieuze aanpak van klimaatverandering niet wachten tot na de revolutie.